Dîni Allah’a has kılmak, biz insanlar açısından geçerli bir tutum, davranış ve iman biçimidir. Pratik sonuçları bulunan bir iman meselesidir. Dîni Allah’a has kılmak öz olarak, Dîn’i Allah’ın dîni olarak kabul etmektir; dîni Allah’ın indirdiği gibi kabul etmek demektir; dîni tahrif, tağyir ve tebdil etmemek demektir.
Kur’an neden dini Allah’a has kılmak gibi bir kavrama yer vermektedir? Din zaten Allah’ın değil midir? Bunu bir kez daha vurgulamanın mantığı ne olabilir? Bu soruları bu yazının ilerleyen satırlarında cevaplamaya çalışacağız. Hemen burada belirtelim ki, böyle bir vurgu, Kur’an’ın tamamında olduğu gibi bir kez daha şirk-tevhid ayrımına dayanmaktadır. Yani, zaten Allah’ın olan, Allah’a özgü olan dini ‘Allah’a has kılmak’ tevhidin tahakkuku demektir. Şirke karşı biz insanları uyarmaktadır.
Kur’an dilinde ‘halis’ kelimesi en iyi ‘halis süt’ örneğiyle açıklığa kavuşmaktadır. İlkin, gökten indirilen su (yağmur) ile ölü durumdaki toprağa can verildiği dikkatlere arz edildikten sonra, ona eş değer bir örnek olarak da, hayvanlardan, kan ile atılacak şeyler arasından çıkan, kolayca boğazdan kayıp giden halis süt örnek verilmektedir. ‘Halis süt’, gerçek süt, yüzde yüz süt demektir.
İhlâs kelimesi de aynı kökten türemiştir. ‘İhlâs’ samimiyet, açık sözlülük, gösterişi terk etmek demektir. Terim olarak ihlas’ın özü, Allah’tan gayrı bütün her şeyden teberri etmek(uzaklaşmak, terk etmek)tir. İhlâs suresi, içinde ihlâs kelimesi hiç geçmediği halde bu isimle anılmıştır, çünkü tam bir tevhidi işlemektedir, kısa ama çok özlü kelimelerle Allah’ı birlediği için ihlâs adını almıştır. Müslümanlar, Yahudilerin teşbih davalarından, Hristiyanların teslis akidesinden beridirler.
‘Halis’ kelimesi ‘Din’ ile birlikte kullanıldığında ‘halis din’(ed-Dînü’l-Halis)in yalnızca Allah’ın olduğu, Allah’a ait olduğu vurgulanmaktadır. Peki, din zaten Allah’ın değil midir? Dîn’i O’ndan başka vaz eden mi var ki? Din koymada, teşride O’nun ortakları mı var ki? Kısacası, ed-Dîn’in başka sahipleri mi var ki Allah, “Dikkat edin! Halis Din Allah’ındır!” buyuruyor? Bu sorunun cevabı, şirk kavramıyla doğrudan alakalıdır.
Öncelikle ‘halis din’in ne olduğu anlaşılmalıdır. ‘Halis din’ sözü, mefhum-u muhalifini, bir de ‘halis olmayan din’in var olduğunu çağrıştırmaktadır. Evet, kuşkusuz iki tane din vardır, biri Allah’ın dini, bütün Rasullere inzal buyurduğu İslam, diğeri de, İslam’ın dışında, ama İslam’a alternatif olarak uydurulmuş, kotarılmış, insanları önüne onları heva ve heveslerine taptırmak için icad edilmiş her türlü yaşam biçimi, bütün doktrinler, ideolojiler ve hayat felsefeleridir. Muharref İlahî dinler de sonuç itibariyle bu ikinci kategoriye dâhildir. İşte bu ikinciler ‘halis olmayan din’lerdir. Önceki ise Allah’ın dîni, halis dindir. Burada elbette ayetin hedef aldığı şöyle bir anlam da var ve bu anlam kesinlikle, uydurulmuş dinler cümlesindendir: Zümer suresinin takip eden ayetlerinden de açıkça anlaşıldığı gibi, şirk denilen hadise, aslında Allah’ın Dînini, halis dîni inkâr etmemektir. Zaten müşrik din sistemleri asla Allah’ı ve Allah’ın dînini inkâr etmemişlerdir. Sadece Allah’ın dînini değiştirip dönüştürmüşler, tebdil, tağyir ve tahrif etmişlerdir. Dîni kabul ederek, ona inanarak değiştirmişler, Allah’ın Dînini İlahîlikten beşerilik seviyesine indirmişlerdir. Allah’ın yerine beşeri koşmuşlardır; birtakım azizlerini, efendilerini, şeyhlerini, üstadlarını, siyasi önderlerini, parti başkanlarını, kanaat önderlerini vb.. ikame etmişlerdir. Allah’a ait olan sıfatları bu insanlara yüklemişlerdir. Fakat asla Allah’ı ve Allah’ın dînini inkar ettiklerini, hatta Allah’a ortaklar koştuklarını söylememişlerdir. Yani hak suretinde batıl, tevhid suretinde şirk, İslam suretinde küfür ikame etmişlerdir.
Nitekim Kur’an, müşriklerin bu iki yüzlülüklerini şöyle ortaya koymaktadır: “Allah’ı bırakıp da kendilerine birtakım veliler edinenler, ‘biz onlara sadece, bizi Allah’a yaklaştırsınlar diye ibadet ediyoruz’ derler…” (Zümer 39/3). Müşrikliğin bu dayanılmaz hafifliği tevbe suresinin 31. ayetinde de mevzuu bahs edilmiştir. O ayette de, hak suretinde olan Yahudi ve Hristiyanların, yani bir İlahî dînin sözde mirasçıları olanların, Allah’ın halis dînini nasıl da alternatif bir şirk dîni haline getirdikleri anlatılmaktadır.
Şu halde, din Allah’ındır. Fakat müşrikler, Dîni Allah’ın olmaktan çıkartıp, insana has kılmaktadırlar. İlahî olanı beşerileştirmekte, münzel (indirilmiş) olanı muhdes (uydurma) haline getirmektedirler.